Katar: przyczyny, badania i leczenie. Kompletny poradnik dla pacjentów

Katar to potoczne określenie nadmiernej wydzieliny z nosa, zwykle towarzyszącej stanowi zapalnemu błony śluzowej nosa (nieżytowi nosa). Objawia się on wyciekiem wydzieliny - może być wodnista i klarowna lub gęstsza, śluzowo-ropna - oraz często zatkanym nosem, kichaniem czy świądem nosa. Katar sam w sobie nie jest chorobą, lecz objawem wielu różnych schorzeń lub reakcji. Najczęściej jest kojarzony z przeziębieniem lub alergią, ale przyczyn może być więcej. Zazwyczaj ostry katar utrzymuje się około tygodnia do maksymalnie 10-14 dni i ustępuje samoistnie¹. Dłużej trwający lub nawracający katar może świadczyć o innej przyczynie i wymagać diagnostyki. Poniżej omawiamy najważniejsze przyczyny kataru, metody diagnostyczne pozwalające ustalić jego podłoże, oraz sposoby leczenia zgodne z aktualną wiedzą medyczną.

Przyczyny i rodzaje kataru

Katar może mieć podłoże infekcyjne, alergiczne albo inne (niezakaźne i niealergiczne). Rozpoznanie, co go powoduje, jest kluczowe dla właściwego postępowania. Poniżej przedstawiono główne rodzaje kataru i ich cechy.

Katar infekcyjny (przeziębienie lub zapalenie zatok)

Najczęstszą przyczyną ostrego kataru jest infekcja wirusowa górnych dróg oddechowych, potocznie zwana przeziębieniem. Wywołuje ją wiele różnych wirusów (najczęściej z grupy rinowirusów)¹. Taki katar zaczyna się zwykle od wodnistej wydzieliny z nosa, której towarzyszyć może kichanie, drapanie w gardle, osłabienie i stan podgorączkowy. W ciągu kilku dni wydzielina może stać się gęstsza i bardziej żółtawa lub zielonkawa - nie oznacza to jednak automatycznie nadkażenia bakteryjnego². Kolor wydzieliny nie jest wiarygodnym wskaźnikiem rodzaju infekcji - również przy zakażeniu wirusowym śluz może zmieniać barwę wraz z czasem trwania infekcji². Typowe przeziębienie ma charakter samoograniczający się - objawy narastają do 2-3 dnia, po czym stopniowo ustępują i najpóźniej w ciągu ~7-10 dni katar mija¹.

W niektórych przypadkach do infekcji wirusowej może dołączyć zakażenie bakteryjne, zwłaszcza gdy objawy utrzymują się > 10 dni lub wyraźnie się zaostrzają po chwilowej poprawie. Może wtedy rozwinąć się bakteryjne zapalenie zatok przynosowych. Objawia się ono nasilonym zatkaniem nosa, gęstą ropną wydzieliną, bólem twarzy (np. okolicy czoła lub policzków), często jednostronnym, oraz niekiedy gorączką > 39°C³. W razie wystąpienia takich objawów lub gdy katar i towarzyszące mu dolegliwości trwają ponad 10-14 dni bez poprawy, należy skonsultować się z lekarzem - może to wskazywać na bakteryjne zapalenie zatok wymagające innego leczenia³. Należy podkreślić, że typowy ostry katar przy zwykłym przeziębieniu nie wymaga antybiotyków - badania wykazały, że antybiotyki nie przyspieszają wyleczenia infekcji wirusowych i nie zapobiegają powikłaniom, za to często powodują działania niepożądane⁴. Leczenie przeziębienia polega więc na łagodzeniu objawów (o czym dalej w artykule).

Katar alergiczny (sienny)

Drugą bardzo częstą przyczyną kataru jest alergia. Alergiczny nieżyt nosa, zwany potocznie katarem siennym, wynika z reakcji nadwrażliwości (IgE-zależnej) na alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin (traw, drzew), roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt czy pleśnie. Katar alergiczny ma zwykle charakter wodnisty i przezroczysty, często towarzyszy mu silne kichanie seriami, świąd nosa, podrażnienie gardła oraz łzawienie i świąd oczu. Objawy mogą mieć charakter sezonowy (np. w okresie pylenia konkretnych roślin) lub całoroczny (np. przy alergii na roztocza czy sierść, z zaostrzeniami przy kontakcie z alergenem). Alergiczny nieżyt nosa bywa bardzo powszechny - szacuje się, że dotyczy około 10-20% populacji, a częstość występowania rośnie⁵. Choć bywa bagatelizowany jako "tylko katar", przewlekła alergia potrafi znacząco obniżać komfort życia, powodować zaburzenia snu, problemy z koncentracją, a u dzieci - absencje w szkole. Co ważne, katar sienny często współistnieje z innymi chorobami atopowymi, zwłaszcza astmą oskrzelową - u części pacjentów nieleczony alergiczny nieżyt nosa może sprzyjać zaostrzeniom astmy lub zapaleniom zatok.

Mechanizm kataru alergicznego polega na tym, że alergen (np. pyłek) wdychany przez nos wywołuje reakcję immunologiczną - komórki tuczne w błonie śluzowej nosa uwalniają histaminę i inne mediatory, powodując rozszerzenie naczyń, obrzęk i nadmierną produkcję wodnistego śluzu. Objawy mogą wystąpić bardzo szybko po kontakcie z alergenem i utrzymywać się tak długo, jak trwa ekspozycja. U niektórych osób reakcja ma charakter miejscowy (tylko w obrębie nosa), u innych współistnieją objawy spojówkowe (zapalenie spojówek) lub dolnych dróg oddechowych (astma alergiczna).

Inne przyczyny przewlekłego kataru

Nie każdy przewlekły czy nawracający katar jest wynikiem infekcji czy typowej alergii. Istnieje grupa tzw. niealergicznych nieżytów nosa, czyli przewlekłego kataru o innym podłożu. Do najważniejszych należą:

• Naczynioruchowy nieżyt nosa (vasomotor) - nadwrażliwość naczyń błony śluzowej nosa na różne nieswoiste bodźce. Objawia się wodnistym katarem i kichaniem pod wpływem np. gwałtownych zmian temperatury otoczenia (wejście z mrozu do ciepłego pomieszczenia), spożycia gorących lub pikantnych potraw, ekspozycji na dym tytoniowy, silne zapachy czy zanieczyszczenia powietrza. Nie jest to reakcja alergiczna (testy alergiczne wychodzą ujemnie), lecz wynik nadreaktywności autonomicznego układu nerwowego w obrębie nosa. Katar naczynioruchowy bywa przewlekły lub nawraca i może imitować katar alergiczny, choć nie ma konkretnego alergenu wywołującego⁵.
• Polekowy nieżyt nosa - spowodowany jest stosowaniem pewnych leków lub substancji. Najczęściej chodzi o nadużywanie donosowych kropli i sprayów obkurczających śluzówkę (zawierających np. ksylometazolinę czy oksymetazolinę). Długotrwałe stosowanie takich preparatów (ponad 5-7 dni) prowadzi do zjawiska tachyfilaksji - błona śluzowa przestaje reagować na lek, a po jego odstawieniu dochodzi do zjawiska "odbicia" (rebound): przewlekłego obrzęku i wycieku z nosa, czyli tzw. kataru polekowego (rhinitis medicamentosa)⁵. W efekcie pacjent odczuwa stałe zatkanie nosa i sięga po kolejne dawki kropli, co tylko pogłębia problem. Do innych leków mogących powodować katar należą np. niektóre leki na nadciśnienie (beta-blokery, inhibitory ACE), leki rozszerzające naczynia, a nawet długotrwale stosowane doustne środki antykoncepcyjne czy hormonalna terapia zastępcza (wpływ hormonalny na śluzówkę nosa).
• Anatomiczne i strukturalne przyczyny - różne nieprawidłowości w obrębie nosa i zatok mogą powodować przewlekły wyciek lub blokadę nosa. Np. skrzywiona przegroda nosa utrudnia prawidłową drożność i sprzyja stanom zapalnym zatok. Polipy nosa (miękkie, nienowotworowe wyrośla błony śluzowej, często powstające przy przewlekłym zapaleniu zatok) mogą powodować przewlekły katar i uczucie blokady nosa, często upośledzając też węch. U małych dzieci zdarza się, że jednostronny, przewlekły (często ropny i cuchnący) katar wynika z obecności ciała obcego w przewodzie nosowym (np. kawałka zabawki, jedzenia) - zawsze warto to brać pod uwagę, gdy dziecko długo "smarka" z jednej dziurki i czuć nieprzyjemny zapach.
• Hormonalny nieżyt nosa - zmiany hormonalne również wpływają na błonę śluzową nosa. Typowym przykładem jest katar w ciąży - wiele kobiet ciężarnych cierpi na przewlekłe uczucie zatkanego nosa i wyciek, szczególnie w drugim i trzecim trymestrze. U podłoża leży prawdopodobnie wzrost poziomu estrogenów i zwiększony przepływ krwi, powodujące obrzęk śluzówki. Katar hormonalny może występować też u osób z zaburzeniami tarczycy (niedoczynność) czy akromegalią. Objawy zwykle ustępują po porodzie lub uregulowaniu zaburzeń hormonalnych.
• Przewlekłe infekcje i inne choroby - Nawracające lub przewlekłe zakażenia (np. przewlekłe zapalenie zatok przynosowych) mogą powodować stały katar śluzowo-ropny. Często współistnieje wtedy ból/ucisk w okolicy zatok, uczucie rozbicia oraz spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła. U części pacjentów z polipami nosa występuje tzw. triada aspirynowa (astma aspirynowa) - współistnienie astmy, polipów i nadwrażliwości na aspirynę, przebiegające m.in. z nasilonym katarem. Bardzo rzadko przewlekły jednostronny katar podbarwiony krwią może być objawem poważniejszych schorzeń, np. guza nosa/zatok - dlatego przewlekłe objawy zawsze wymagają diagnostyki lekarskiej. Katar bywa również jednym z objawów chorób ogólnoustrojowych, np. bywa opisywany przy niektórych schorzeniach autoimmunologicznych czy naczyniowych, jednak są to sytuacje wyjątkowo rzadkie.

Podsumowując, każdy przewlekający się katar (trwający > 3 miesięcy) lub nawracający często powinien być skonsultowany z lekarzem. Wówczas konieczne jest poszukiwanie wyżej omówionych możliwych przyczyn (alergii, przyczyn laryngologicznych itd.) i wdrożenie odpowiedniego leczenia przyczynowego.

Diagnostyka kataru (badania diagnostyczne)

Rozpoznanie przyczyny kataru opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie i badaniu lekarskim. Lekarz pyta o okoliczności pojawienia się objawów (np. sezonowość - pylenie roślin, kontakt ze zwierzęciem, początek w żłobku/przedszkolu itp.), o charakter wydzieliny i objawy towarzyszące (gorączka, ból zatok, świąd oczu, kichanie, kaszel, zaburzenia węchu, krwawienie z nosa itp.), a także o czas trwania dolegliwości. Już na tej podstawie często można wstępnie odróżnić katar infekcyjny od alergicznego czy innych typów. Następnie wykonywane jest badanie przedmiotowe, w tym oglądanie nosa zewnętrznego oraz zaglądanie do jego wnętrza (rynoskopia przednia) przy pomocy wziernika lub otoskopu. Podczas takiego badania lekarz ocenia obrzęk i kolor błony śluzowej, obecność wydzieliny (oraz jej wygląd), ewentualne skrzywienie przegrody, polipy nosa czy cechy ropnej wydzieliny spływającej z ujść zatok. W razie potrzeby w warunkach laryngologicznych wykonuje się też rynoskopię tylną (oglądanie nozdrzy tylnych od strony gardła za pomocą lusterka) lub nowocześniej badanie endoskopowe nosa i zatok - giętkim lub sztywnym endoskopem wprowadza się kamerkę, co pozwala bardzo dokładnie obejrzeć wnętrze nosa, ujścia zatok oraz wykryć nawet drobne nieprawidłowości (polipy, wydzielinę ropną wydobywającą się z ujścia zatoki, ciało obce itp.).

W zależności od wywiadu i obrazu klinicznego, do dyspozycji są następujące badania dodatkowe, które pomogą ustalić przyczynę kataru:

• Testy alergiczne - są podstawą diagnostyki alergicznego nieżytu nosa. Wykonuje się testy skórne punktowe (tzw. prick tests) z najczęstszymi alergenami wziewnymi - niewielka ilość alergenu nanoszona jest na skórę przedramienia lub pleców i nakłuwana, po czym ocenia się odczyn po 15-20 minutach. Jeżeli testy skórne są przeciwwskazane lub trudno dostępne, alternatywą są badania z krwi - oznaczenie swoistych IgE w surowicy wobec podejrzewanych alergenów. Testy punktowe na skórze uważa się za "złoty standard" diagnozowania alergii, cechują się największą czułością, natychmiastowym wynikiem i mniejszym kosztem; badania IgE we krwi stanowią użyteczną alternatywę, gdy testy skórne są niewykonalne⁵. Oznaczyć można pojedyncze alergeny lub całe panele (np. "wziewny panel alergiczny"). Czasem przy podejrzeniu alergii miejscowej (tylko w obrębie nosa, bez dodatnich wyników testów skórnych ani IgE w krwi) wykonuje się specjalistyczne testy prowokacyjne donosowe z alergenem - to jednak rzadziej i tylko w ośrodkach alergologicznych.
• Badania laboratoryjne krwi - w diagnostyce przedłużających się infekcji lekarz może zlecić podstawowe badania zapalne: morfologię krwi (wzrost liczby neutrofilów może sugerować infekcję bakteryjną, eozynofilia - alergię), CRP (białko C-reaktywne, rośnie znacząco przy zakażeniach bakteryjnych). W praktyce ambulatoryjnej stosuje się nieraz szybkie testy CRP z palca - niski poziom CRP przemawia za infekcją wirusową, natomiast podwyższony (np. > 30-50 mg/l) może wskazywać na bakteryjne zapalenie zatok i potrzebę rozważenia antybiotyku. Należy jednak pamiętać, że wyniki tych badań są tylko wskazówką, a nie ostatecznym rozstrzygnięciem - o decyzji terapeutycznej decyduje całość obrazu klinicznego. U pacjentów z nawracającymi infekcjami lekarz może zlecić również ocenę odporności (np. poziomu immunoglobulin) celem wykluczenia niedoborów odporności.
• Posiew wydzieliny z nosa/zatok - badanie mikrobiologiczne polegające na pobraniu wymazu z nosa lub (lepiej) aspiratu z zatoki i wyhodowaniu drobnoustrojów. W praktyce rzadko wykonywane przy zwykłym katarze; stosuje się je u osób z przewlekłym, opornym na leczenie ropnym zapaleniem zatok lub przy podejrzeniu nietypowych patogenów. Pozwala zidentyfikować bakterie i oznaczyć ich wrażliwość na antybiotyki, co pomaga dobrać celowany lek. Posiew nie jest rutynowo potrzebny przy typowym ostrym zapaleniu zatok (ze względu na samoograniczający się przebieg większości infekcji i czas oczekiwania na wynik).
• Cytologia wydzieliny z nosa (rhinocytogram) - badanie laboratoryjne polegające na ocenie mikroskopowej rozmazu z wydzieliny lub wymazu z błony śluzowej nosa. Umożliwia stwierdzenie, jakie komórki dominują w nacieku zapalnym: eozynofile sugerują alergiczny charakter nieżytu nosa (w alergicznym nieżycie nosa często występuje eozynofilia w wydzielinie)⁵, natomiast przewaga neutrofili występuje np. w infekcjach bakteryjnych lub niealergicznym zapaleniu (choć neutrofile mogą pojawić się i u osób zdrowych). Badanie to nie jest wykonywane rutynowo w każdej przychodni, ale bywa pomocne w diagnostyce trudnych przypadków przewlekłego nieżytu nosa - pozwala np. potwierdzić udział reakcji alergicznej lokalnie w nosie przy ujemnych testach skórnych (tzw. lokalny alergiczny nieżyt nosa).
• Badania obrazowe - w diagnostyce powikłanego kataru lub podejrzenia zapalenia zatok stosuje się badania radiologiczne. Tradycyjne RTG zatok ma ograniczoną czułość, ale może wykazać poziom płynu w zajętej stanie zapalnym zatoce. Obecnie standardem przy podejrzeniu przewlekłego zapalenia zatok lub przed leczeniem operacyjnym jest tomografia komputerowa (CT) zatok - ukazuje dokładnie anatomię i stan wszystkich zatok (obecność zmian zapalnych, polipów, anomalii budowy). Rezonans magnetyczny (MRI) jest rzadko potrzebny, chyba że istnieje podejrzenie powikłań wewnątrzczaszkowych, guzów itp. W typowym przebiegu ostrego zapalenia zatok badania obrazowe nie są rutynowo zalecane ani wymagane³.
• Inne badania specjalistyczne - w niektórych sytuacjach wykonuje się dodatkowe testy, np. rynomanometrię lub akustyczną rynometrię do obiektywnej oceny drożności nosa (pomiar przepływu powietrza i objętości jam nosowych). W zaburzeniach węchu pomocna bywa olfaktometria (testy sprawdzające zdolność rozpoznawania zapachów). Są to jednak procedury wykonywane w wyspecjalizowanych ośrodkach, nie rutynowo.

Podsumowanie diagnostyki: W przypadku typowego ostrego kataru (np. w przebiegu przeziębienia) zwykle wystarcza stwierdzenie objawów i badanie fizykalne - dodatkowe testy nie są potrzebne. Jeżeli jednak katar ma cechy alergiczne lub przewlekłe, warto wykonać testy alergiczne. Gdy podejrzewa się przewlekłe zapalenie zatok lub polipy - wskazana jest konsultacja laryngologiczna, endoskopia nosa i ewentualnie tomografia zatok. Badania krwi (morfologia, CRP) mogą pomóc odróżnić infekcję bakteryjną od wirusowej, a specjalistyczne testy (posiew, cytologia) zidentyfikować drobnoustroje czy charakter zapalenia. Dobór odpowiednich badań zawsze zależy od konkretnej sytuacji pacjenta - plan diagnostyczny ustala lekarz na podstawie objawów pacjenta i podejrzewanej przyczyny kataru.

Leczenie kataru

Postępowanie w katarze zależy od jego przyczyny. Inaczej będziemy leczyć katar w przeziębieniu, a inaczej katar sienny czy katar spowodowany polipami nosa. Poniżej omówiono główne metody leczenia:

• Leczenie kataru infekcyjnego (przeziębienia): W przypadku wirusowego nieżytu nosa leczenie jest objawowe i wspierające organizm w zwalczeniu infekcji. Zaleca się odpoczynek, picie dużej ilości płynów, aby rozrzedzać wydzielinę, oraz nawilżanie powietrza w pomieszczeniu. Płukanie nosa solą fizjologiczną lub roztworami wody morskiej jest bezpiecznym i skutecznym sposobem na oczyszczenie nosa z zalegającej wydzieliny oraz złagodzenie obrzęku - badania wykazują, że regularne irygacje nosa solą poprawiają objawy i komfort pacjentów, zmniejszając potrzebę innych leków⁵. Przy uczuciu zatkania nosa można doraźnie (przez kilka dni, nie dłużej niż 5-7 dni) stosować krople lub aerozole obkurczające śluzówkę (tzw. leki donosowe na katar, dostępne bez recepty). Szybko przynoszą ulgę odblokowując nos, jednak ich nadużywanie grozi katarem polekowym, jak opisano wyżej. Pomocne bywa również nawilżanie i wietrzenie pomieszczeń - suche, ciepłe powietrze nasila obrzęk śluzówki, dlatego warto utrzymać umiarkowaną wilgotność. W razie towarzyszącego bólu głowy, gardła czy gorączki można sięgnąć po leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (np. paracetamol lub ibuprofen w odpowiednich dawkach). Nie zaleca się stosowania antybiotyków w zwykłym przeziębieniu, gdyż nie działają na wirusy i nie zapobiegają ewentualnym nadkażeniom bakteryjnym - standardy medyczne podkreślają, że korzyści z antybiotyku nie przewyższają jego ryzyka w leczeniu przeziębień⁴. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dojdzie do rozpoznanego bakteryjnego zapalenia zatok (wówczas lekarz może przepisać antybiotyk aktywny na typowe bakterie zatok, np. amoksycylinę z klawulanianem, zgodnie z wytycznymi). W ostrym katarze wirusowym niektóre osoby sięgają po domowe sposoby (inhalacje z ziół, olejków eterycznych, suplementy ziołowe, miód, czosnek itp.) - mogą one przynieść pewną ulgę subiektywnie, choć ich skuteczność nie zawsze znajduje potwierdzenie naukowe. Najważniejsze jest jednak nawodnienie i odpoczynek, by organizm zwalczył infekcję.
• Leczenie kataru alergicznego: Podstawowym zaleceniem jest, o ile to możliwe, unikanie kontaktu z uczulającym alergenem. W praktyce bywa to trudne (np. wszechobecny kurz czy pyłki w sezonie), ale warto podjąć kroki zmniejszające ekspozycję: częste sprzątanie mieszkania (odkurzanie, pranie pościeli w wysokiej temp., usunięcie dywanów przy alergii na roztocza), zamykanie okien w okresie pylenia, używanie filtrów HEPA, unikanie zwierząt w domu przy uczuleniu na sierść itp. Z leków pierwszego rzutu najważniejsze są glikokortykosteroidy donosowe (sterydowe aerozole do nosa) - są to preparaty przeciwzapalne działające miejscowo w nosie. Współczesne sterydy (np. z flutykazonem, mometazonem itp.) są bezpieczne i najskuteczniej hamują przewlekły stan zapalny alergiczny, zmniejszając kichanie, wyciek z nosa i blokadę⁵. Zaleca się ich regularne stosowanie codziennie w sezonie pylenia lub przewlekle całorocznie przy alergii całorocznej - pełen efekt działania pojawia się po kilku dniach stosowania, dlatego ważna jest konsekwencja. Drugą grupą leków są leki przeciwhistaminowe (antyhistaminiki) - przy lekkich objawach mogą być stosowane same, jednak w umiarkowanych i ciężkich alergiach zwykle jako dodatek do sterydu. Stosuje się głównie antyhistaminiki II generacji (np. ceteryzyna, loratadyna, bilastyna) - skutecznie łagodzą kichanie, swędzenie, wyciek wodnisty⁵. W odróżnieniu od starszych leków I generacji (typu klemastyna) nie powodują silnej sedacji i są bezpieczne w długim stosowaniu. Pomocniczo w katarze siennym można stosować także kromony donosowe (np. kwas kromoglikanowy w aerozolu) - działają słabiej, ale są bardzo bezpieczne, czy leki obkurczające (ale tylko doraźnie na nasiloną blokadę nosa). Przy współistniejących objawach okulistycznych dodaje się krople do oczu przeciwhistaminowe lub stabilizujące komórki tuczne. Dla części pacjentów cierpiących na ciężki alergiczny nieżyt nosa rozwiązaniem może być immunoterapia swoista (odczulanie) - czyli podawanie małych dawek alergenu pod kontrolą alergologa, przez kilka lat, celem "przyzwyczajenia" układu odporności do niego. Immunoterapia (podjęzykowa lub podskórna) jest obecnie jedyną metodą leczenia przyczynowego alergii - potrafi znacząco zmniejszyć objawy i zapotrzebowanie na leki u wielu pacjentów, a efekty utrzymują się długoterminowo⁵. Kwalifikację do odczulania prowadzi alergolog (wymagane jest potwierdzenie alergii na dany alergen w testach).
• Leczenie innych postaci przewlekłego kataru: W przypadku kataru polekowego najważniejsze jest odstawienie nadużywanego leku wywołującego (np. stopniowe odstawienie kropli obkurczających). Przez okres przejściowy można wspomóc się sterydem donosowym, aby złagodzić objawy odbicia, oraz płukać nos solą. Katar naczynioruchowy bywa trudny w leczeniu - stosuje się podobne leki jak w alergicznym (steryd donosowy, ipratropium w aerozolu ograniczające wyciek, antyhistaminiki), choć skuteczność bywa zmienna. Pomaga unikanie wyzwalaczy (np. bardzo zimnego powietrza, ostrych przypraw). W przypadku polipów nosa i przewlekłego zapalenia zatok, leczenie prowadzi laryngolog - typowo włącza się sterydy donosowe przewlekle (czasem też doustne krótkotrwale przy dużych polipach) celem zmniejszenia polipów i zapalenia, ewentualnie cykle antybiotyków jeśli są wskazania. Duże polipy lub zmiany oporne na leczenie zachowawcze leczy się zabiegowo - poprzez operację endoskopową zatok (usunięcie polipów, udrożnienie ujść zatok). Po takim zabiegu również konieczna jest terapia sterydowa donosowa, by zmniejszyć ryzyko nawrotu zmian. Jeśli katar spowodowany jest skrzywieniem przegrody - poprawę przyniesie septoplastyka (operacja prostowania przegrody). Katar w ciąży zazwyczaj ustępuje po porodzie - ciężarne mogą bezpiecznie stosować płukanie nosa solą, ewentualnie steryd donosowy (większość jest dopuszczona w ciąży). W rzadkich przypadkach katar związany z zaburzeniami hormonalnymi wymaga leczenia choroby podstawowej (np. niedoczynności tarczycy).

Niezależnie od przyczyny kataru, warto pamiętać o kilku uniwersalnych zasadach. Nawadnianie organizmu i nawilżanie śluzówek pomaga w każdym typie nieżytu nosa - pij dużo wody, stosuj roztwory soli do nosa, unikaj przebywania w suchych, przegrzanych pomieszczeniach. Delikatnie oczyszczaj nos z wydzieliny, wydmuchując jedną dziurkę na raz (zbyt silne dmuchanie obu naraz może kierować wydzielinę do zatok lub trąbek słuchowych). Unikaj długotrwałego używania kropli zwężających naczynia. Gdy katar dokucza nocą, można podłożyć dodatkową poduszkę - uniesienie głowy ułatwia drenaż wydzieliny. Jeśli oprócz kataru występuje gorączka, silny ból głowy, uczucie zatkania uszu, bóle twarzy lub utrzymuje się on bardzo długo - zasięgnij porady lekarza. Odpowiednia diagnoza i leczenie przyczynowe (np. alergii czy infekcji zatok) pomogą uniknąć powikłań i przewlekłych problemów z katarem. Na szczęście w większości przypadków katar da się skutecznie wyleczyć lub złagodzić domowymi sposobami i lekami bez recepty, a większe problemy zdarzają się rzadko.

Podsumowanie: Katar z nosa to powszechny objaw o różnych obliczach. Zrozumienie, co go wywołało - wirusy, alergeny czy inne czynniki - pozwala odpowiednio go leczyć. Trzymajmy się aktualnej wiedzy medycznej: przeziębienie leczmy odpoczynkiem i nawadnianiem (bez niepotrzebnych antybiotyków), katar alergiczny - unikanie alergenów i nowoczesnymi lekami przeciwalergicznymi, a przy katarze przewlekłym szukajmy pomocy specjalistów, by trafić w sedno problemu. Dzięki temu nawet najbardziej uciążliwy katar przestanie być dla nas zmartwieniem na dłuższą metę.